Trong nhiều giao dịch dân sự và thương mại, các bên thường ký hợp đồng theo mẫu hoặc theo điều kiện do một phía đưa ra, dẫn đến việc xuất hiện điều khoản bất lợi cho bên yếu thế. Khi tranh chấp xảy ra, câu hỏi thường gặp là: những điều khoản này có khiến hợp đồng vô hiệu hay không? Pháp luật có cơ chế nào bảo vệ bên bị bất lợi trong quá trình giao kết hợp đồng? Bài viết dưới đây phân tích các trường hợp điều khoản bất lợi bị tuyên vô hiệu và cách xử lý để hạn chế rủi ro.
>>> Xem thêm: Khi vội vàng sang tên sổ đỏ, nên chọn văn phòng công chứng nào để không bị chậm tiến độ?
2. Điều khoản bất lợi là gì?
Pháp luật hiện hành không đưa ra định nghĩa trực tiếp, nhưng dựa vào “Điều 3, Điều 117 và Điều 119 Bộ luật Dân sự 2015”, có thể hiểu:
-
Điều khoản bất lợi là điều khoản gây mất cân bằng quyền – nghĩa vụ giữa hai bên, làm thiệt hại nghiêm trọng cho một bên hoặc được thiết lập trong bối cảnh một bên không có khả năng lựa chọn khác.
-
Thường xuất hiện trong: hợp đồng cho vay, hợp đồng mua bán theo mẫu, dịch vụ, bảo hiểm, thuê nhà, hợp đồng lao động, hợp đồng tín dụng…
Ví dụ: Phạt vi phạm cực cao, bên thuê chịu mọi rủi ro khách quan, bên mua phải đặt cọc nhưng bên bán không chịu trách nhiệm nếu hủy giao dịch…
>>> Xem thêm: Checklist giấy tờ thủ tục công chứng mua bán nhà đầy đủ
3. Hợp đồng có điều khoản bất lợi có bị vô hiệu không?
Không phải mọi điều khoản bất lợi đều khiến hợp đồng vô hiệu. Dựa trên quy định pháp luật, chỉ một số trường hợp cụ thể mới bị tuyên vô hiệu.
3.1. Vô hiệu do vi phạm điều cấm hoặc trái đạo đức xã hội
Theo “Điều 123 BLDS 2015”:
Nếu điều khoản yêu cầu thực hiện hành vi vi phạm pháp luật hoặc trái đạo đức (ví dụ: phạt vô lý vượt quá giới hạn pháp luật cho phép), điều khoản đó vô hiệu.
3.2. Vô hiệu do nhầm lẫn, lừa dối, đe dọa hoặc cưỡng ép
Theo “Điều 126 – 128 BLDS 2015”:
-
Một bên bị che giấu thông tin quan trọng;
-
Một bên bị ép ký hợp đồng;
-
Một bên hiểu sai nội dung dẫn đến chấp nhận điều khoản bất lợi;
→ Điều khoản (hoặc hợp đồng) có thể vô hiệu toàn bộ hoặc vô hiệu một phần.
3.3. Vô hiệu do bên yếu thế không được tự do ý chí
“Điều 15 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023” quy định:
-
Hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung không được có các điều khoản gây bất lợi nghiêm trọng cho người tiêu dùng;
-
Điều khoản bất lợi trong hợp đồng với người tiêu dùng đương nhiên vô hiệu nếu nhằm giới hạn quyền hoặc tăng nghĩa vụ vô lý.
Ví dụ: Điều khoản trong hợp đồng dịch vụ ghi “bên cung cấp không chịu trách nhiệm trong mọi trường hợp” → vô hiệu.
3.4. Điều khoản bất lợi nhưng người ký tự nguyện, hiểu rõ, không bị ép buộc
→ Không vô hiệu, trừ khi vi phạm điều cấm.
Pháp luật tôn trọng quyền tự do thỏa thuận (“Điều 3 BLDS 2015”).
Ví dụ: Hai bên tự nguyện phạt cọc gấp 3, gấp 4 → pháp luật cho phép nếu không trái luật.
>>> Xem thêm: Hướng dẫn lựa chọn người được thừa kế trong Di chúc
4. Điều khoản bất lợi vô hiệu dẫn đến hậu quả gì?
Theo “Điều 131 BLDS 2015”:
-
Điều khoản vô hiệu không có giá trị từ thời điểm giao kết;
-
Hợp đồng có thể tiếp tục có hiệu lực đối với các phần còn lại nếu có thể tách biệt;
-
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận nếu điều khoản làm phát sinh nghĩa vụ thiệt hại;
-
Bên đưa ra điều khoản bất lợi trái luật có thể phải bồi thường thiệt hại.
>>> Xem thêm: Cách giải quyết tranh chấp thừa kế với thủ tục công chứng thừa kế
5. Khi nào điều khoản bất lợi vẫn được công nhận?
Các điều khoản sau không bị vô hiệu, dù có vẻ bất lợi:
-
Bên bị bất lợi tự nguyện chấp nhận;
-
Hai bên có sức mạnh thương lượng ngang nhau;
-
Điều khoản không trái luật, không trái đạo đức;
-
Điều khoản được giải thích rõ ràng, có thời gian cân nhắc.
Ví dụ: Bên thuê đồng ý bồi thường hư hại tài sản trong quá trình sử dụng → hợp lệ.
6. Cách xử lý khi phát hiện điều khoản bất lợi trong hợp đồng
✔ Đàm phán sửa đổi hợp đồng
Trình bày lý do và đề nghị sửa nội dung không công bằng.
✔ Lập biên bản thỏa thuận bổ sung
Buộc bên kia xác nhận bằng văn bản hoặc tin nhắn.
✔ Yêu cầu Tòa án tuyên vô hiệu một phần
Khi điều khoản trái luật, trái đạo đức, hoặc gây mất cân bằng nghiêm trọng.
✔ Thu thập chứng cứ chứng minh sự không tự nguyện
Ví dụ: tin nhắn ép ký, thời gian ký quá gấp, tài liệu bị che giấu…
7. Kết luận
Điều khoản bất lợi không phải lúc nào cũng khiến hợp đồng vô hiệu. Chỉ khi điều khoản đó trái luật, trái đạo đức, hoặc được thiết lập trong bối cảnh bên ký không tự nguyện, thì mới bị tuyên vô hiệu một phần hoặc toàn bộ. Người ký hợp đồng nên đọc kỹ các điều khoản, yêu cầu làm rõ nội dung và mạnh dạn đề xuất sửa đổi khi nhận thấy rủi ro để bảo vệ quyền lợi của mình.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Các bài viết liên quan:
>>> Công chứng bản dịch kết quả xét nghiệm để chữa bệnh ở nước ngoài
>>> Quyền thừa kế của vợ/chồng: Đối với tài khoản ngân hàng của người bạn đời
>>> Công chứng văn bản chấm dứt hợp đồng nhượng quyền thương mại
>>> Văn phòng công chứng Hà Nội tư vấn miễn phí thủ tục công chứng nhà đất
>>> Tra cứu phí công chứng online nhanh chóng, chính xác chỉ trong 1 phút
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà
- Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
- Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
- Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội
- Hotline: 0966.22.7979
- Email: ccnguyenhue165@gmail.com
