Trong thực tiễn, nhiều người vẫn chưa hiểu rõ khi thực hiện giao dịch với người mất năng lực hành vi dân sự thì giao dịch đó có hiệu lực hay không. Đây là vấn đề đặc biệt quan trọng bởi nếu không tuân thủ đúng quy định pháp luật, giao dịch có thể bị Tòa án tuyên vô hiệu và kéo theo nhiều hệ quả pháp lý nghiêm trọng. Việc đánh giá năng lực hành vi của chủ thể giao dịch đòi hỏi dựa trên quy định của Bộ luật Dân sự và các tài liệu xác nhận y tế liên quan. Bài viết dưới đây giúp bạn nhận diện các trường hợp vô hiệu và cách phòng tránh rủi ro khi giao dịch với người mất năng lực hành vi.
>>> Xem thêm: Đánh giá trải nghiệm khách hàng tại văn phòng công chứng Nguyễn Huệ
1. Cơ sở pháp lý xác định người mất năng lực hành vi dân sự
Theo “Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015”, một người được coi là mất năng lực hành vi dân sự khi:
-
Do bệnh tâm thần hoặc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ hành vi;
-
Việc xác định phải có kết luận giám định pháp y tâm thần;
-
Tòa án ra quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự và chỉ định người giám hộ.
Như vậy, chỉ khi có quyết định của Tòa án, người đó mới được xem là mất năng lực hành vi về mặt pháp lý.
>>> Xem thêm: Địa chỉ cung cấp dịch vụ sổ đỏ uy tín, được khách hàng tin tưởng lựa chọn
2. Giao dịch dân sự với người mất năng lực bị vô hiệu khi nào?
2.1. Giao dịch được xác lập trực tiếp bởi người mất năng lực
Theo “Điều 131 và Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015”, điều kiện có hiệu lực của giao dịch bao gồm:
-
Chủ thể có năng lực hành vi phù hợp;
-
Ý chí tự nguyện;
-
Nội dung hợp pháp.
Nếu giao dịch do người mất năng lực hành vi tự mình ký kết → đương nhiên vô hiệu vì vi phạm điều kiện về chủ thể.
Ví dụ:
Một người bị Tòa án tuyên mất năng lực hành vi nhưng tự mình ký hợp đồng bán đất. Giao dịch này chắc chắn vô hiệu.
2.2. Người giám hộ thực hiện giao dịch nhưng vượt quá phạm vi đại diện
Người giám hộ chỉ được xác lập giao dịch phục vụ nhu cầu thiết yếu hoặc bảo vệ tài sản của người được giám hộ theo “Điều 58 Bộ luật Dân sự 2015”.
Nếu giám hộ tự ý thực hiện giao dịch vượt quá phạm vi này (ví dụ: bán nhà mà không có sự đồng ý của Tòa án) thì giao dịch có thể bị tuyên vô hiệu.
2.3. Trường hợp người đã mất năng lực nhưng chưa có quyết định của Tòa án
Đây là trường hợp thực tế hay gặp nhất: người bị bệnh tâm thần rõ ràng nhưng gia đình chưa làm thủ tục yêu cầu Tòa tuyên mất năng lực hành vi.
Pháp luật quy định:
-
Nếu tại thời điểm giao dịch, người đó không nhận thức và không làm chủ được hành vi, thì giao dịch vẫn có thể bị tuyên vô hiệu theo “Điều 125 Bộ luật Dân sự 2015” (vô hiệu do người xác lập không nhận thức được hành vi).
-
Việc giám định tâm thần trước/ sau giao dịch là chứng cứ quan trọng.
>>> Xem thêm: Hướng dẫn an toàn khi làm thủ tục công chứng thừa kế
3. Hệ quả pháp lý khi giao dịch vô hiệu
Khi giao dịch bị tuyên vô hiệu, áp dụng quy định tại “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”:
-
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
-
Nếu không hoàn trả được bằng hiện vật thì hoàn trả bằng tiền;
-
Bên có lỗi phải bồi thường thiệt hại;
-
Tài sản của người mất năng lực phải được người giám hộ quản lý theo đúng quy định.
>>> Xem thêm: Cách đánh giá giá trị tài sản trước khi công chứng Di chúc
4. Cách phòng tránh rủi ro khi giao dịch với người có dấu hiệu mất năng lực hành vi
4.1. Kiểm tra hồ sơ pháp lý và tình trạng năng lực hành vi
-
Hỏi người thân hoặc người giám hộ;
-
Yêu cầu cung cấp quyết định của Tòa án (nếu có);
-
Quan sát hành vi, khả năng nhận thức tại thời điểm giao dịch.
4.2. Yêu cầu xác nhận y tế khi nghi ngờ
Nếu giao dịch quan trọng (mua bán nhà đất, tài sản giá trị lớn), nên yêu cầu người tham gia được kiểm tra sức khỏe tâm thần để tránh rủi ro bị tuyên vô hiệu sau này.
4.3. Lập vi bằng hoặc ghi nhận chứng cứ khi giao dịch
Việc có người làm chứng, ghi âm, video hoặc lập vi bằng giúp chứng minh tại thời điểm ký kết người đó đủ nhận thức và minh mẫn.
>>> Xem thêm: 7 bước quan trọng khi công chứng nhà đất giúp giao dịch thành công
5. Ví dụ minh họa thực tế
Ông B (72 tuổi) có tiền sử rối loạn trí nhớ, nhưng chưa có quyết định của Tòa án về việc mất năng lực hành vi. Ông tự ký hợp đồng bán thửa đất trị giá 2 tỷ đồng cho người mua C. Sau đó, con cái ông B yêu cầu Tòa án tuyên giao dịch vô hiệu vì cho rằng ông không minh mẫn khi ký.
Tòa án trưng cầu giám định và kết luận: tại thời điểm giao kết hợp đồng, ông B không nhận thức được hành vi.
→ Hợp đồng bị tuyên vô hiệu, hai bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.
6. Kết luận
Các giao dịch dân sự với người mất năng lực hành vi có nguy cơ rất cao bị tuyên vô hiệu nếu không đáp ứng điều kiện về chủ thể hoặc vượt quá phạm vi đại diện của người giám hộ. Khi nghi ngờ năng lực nhận thức của đối tác giao dịch, cần kiểm tra kỹ hồ sơ, thu thập chứng cứ và cân nhắc yêu cầu xác minh y tế để tránh thiệt hại.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Các bài viết liên quan:
>>> Vi bằng có giá trị pháp lý thế nào? – Giải đáp từ chuyên gia
>>> Bồi thường thiệt hại khi bị lấn chiếm đất: Quy định mới nhất
>>> Các trường hợp đặc biệt nên dùng dịch vụ làm sổ đỏ trọn gói để tiết kiệm công sức
>>> Hướng dẫn thủ tục đăng ký kết hôn với người đang công tác tại nước ngoài
>>> Văn phòng công chứng Hà Nội cung cấp dịch vụ sao y, chứng thực bản chính
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà
- Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
- Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
- Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội
- Hotline: 0966.22.7979
- Email: ccnguyenhue165@gmail.com
