Trốn thuế qua công chứng: Công chứng viên có quyền từ chối?

Từ chối công chứng khi có căn cứ cho rằng giao dịch nhằm trốn thuế là yêu cầu ngày càng được đặt ra rõ nét trong thực tiễn công chứng hiện nay. Không ít giao dịch dân sự được thiết kế với hình thức hợp pháp bên ngoài nhưng ẩn chứa mục đích giảm, né hoặc trốn nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước. Khi phát hiện dấu hiệu trốn thuế khi công chứng, công chứng viên không chỉ có quyền mà còn có nghĩa vụ từ chối công chứng để ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật. Việc này góp phần bảo đảm tính minh bạch của giao dịch và trật tự quản lý tài chính – thuế.

>>> Xem thêm: Lý do khiến bạn nên quay lại văn phòng công chứng cũ thay vì đổi nơi mới

1. Trốn thuế trong giao dịch dân sự được hiểu như thế nào?

Trong lĩnh vực dân sự, trốn thuế không nhất thiết phải thể hiện bằng hành vi gian dối rõ ràng, mà thường xuất hiện dưới dạng:

Khai giá trị giao dịch thấp hơn thực tế
Lựa chọn hình thức giao dịch khác để né nghĩa vụ thuế
Che giấu bản chất thực của việc chuyển dịch tài sản

Các hành vi này có thể được “hợp thức hóa” bằng hợp đồng công chứng nếu không được kiểm soát chặt chẽ.

Ví dụ minh họa:
“Các bên thỏa thuận mua bán nhà ở với giá thực tế cao hơn nhiều so với giá ghi trong hợp đồng công chứng nhằm giảm số thuế phải nộp”.

2. Dấu hiệu nhận diện giao dịch có mục đích trốn thuế khi công chứng

Trong thực tiễn, công chứng viên có thể nhận diện dấu hiệu trốn thuế khi công chứng thông qua các biểu hiện như:

Giá trị hợp đồng thấp bất thường so với giá thị trường
Thay vì mua bán, các bên lựa chọn hình thức tặng cho không phù hợp với quan hệ thực tế
Các bên thừa nhận có thỏa thuận khác ngoài hợp đồng công chứng
Hợp đồng được lập nhiều lần, sửa đổi bất thường để điều chỉnh nghĩa vụ thuế

Những dấu hiệu này đặt ra yêu cầu phải xem xét bản chất thực sự của giao dịch.

>>> Xem thêm: Địa chỉ cung cấp dịch vụ sổ đỏ uy tín, được khách hàng tin tưởng lựa chọn

3. Căn cứ pháp lý để từ chối công chứng khi có dấu hiệu trốn thuế

Việc từ chối công chứng trong trường hợp giao dịch nhằm trốn thuế được đặt trên các căn cứ pháp lý sau:

Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015 về điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự
Các quy định của Bộ luật Dân sự 2015 về giao dịch giả tạo nhằm che giấu giao dịch khác
Luật Công chứng 2024 quy định công chứng viên phải kiểm tra tính hợp pháp của giao dịch và từ chối công chứng nếu mục đích, nội dung vi phạm pháp luật

Xem thêm: Làm sao để hủy văn bản từ chối nhận di sản đã công chứng?

Trốn thuế là hành vi bị pháp luật nghiêm cấm, do đó giao dịch có mục đích này không đủ điều kiện để được công chứng.

4. Trách nhiệm của công chứng viên trong việc phát hiện và ngăn chặn trốn thuế

Công chứng viên không có chức năng điều tra thuế, nhưng có trách nhiệm:

Đánh giá tính hợp lý giữa hình thức và bản chất giao dịch
Giải thích rõ nghĩa vụ thuế phát sinh từ giao dịch cho các bên
Từ chối công chứng khi có căn cứ rõ ràng cho rằng giao dịch nhằm trốn thuế

Nếu các bên không điều chỉnh lại giao dịch cho phù hợp với bản chất thực và nghĩa vụ thuế, công chứng viên không được tiếp tục công chứng.

Ví dụ minh họa:
“Công chứng viên phát hiện hợp đồng tặng cho giữa các bên không có quan hệ thân thích, nhưng thực chất là giao dịch mua bán nhằm né thuế”.

>>> Xem thêm: Công chứng văn bản chấm dứt hợp đồng dịch vụ giữa cá nhân & doanh nghiệp.

5. Phân biệt trốn thuế với tối ưu nghĩa vụ thuế hợp pháp

Cần phân biệt rõ:

Trốn thuế: hành vi cố ý che giấu bản chất giao dịch, khai gian hoặc sử dụng hình thức giả tạo để né thuế
Tối ưu thuế hợp pháp: lựa chọn phương thức giao dịch được pháp luật cho phép và phù hợp với bản chất thực

Chỉ trong trường hợp thứ nhất, công chứng viên mới bắt buộc phải từ chối công chứng để bảo đảm tính hợp pháp.

6. Hậu quả pháp lý nếu vẫn công chứng giao dịch nhằm trốn thuế

Nếu công chứng viên vẫn tiến hành công chứng giao dịch có mục đích trốn thuế, các hậu quả pháp lý có thể phát sinh gồm:

Hợp đồng bị Tòa án tuyên vô hiệu do mục đích trái pháp luật
Văn bản công chứng bị hủy theo bản án, quyết định có hiệu lực
Các bên có thể bị xử lý theo pháp luật về thuế
Công chứng viên có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường nếu có lỗi

Những hệ quả này cho thấy mức độ rủi ro pháp lý rất lớn.

7. Ý nghĩa của việc từ chối công chứng trong trường hợp này

Từ chối công chứng khi có căn cứ cho rằng giao dịch nhằm trốn thuế có ý nghĩa quan trọng:

Ngăn chặn việc lợi dụng công chứng để hợp thức hóa hành vi vi phạm pháp luật
Bảo vệ lợi ích tài chính của Nhà nước
Góp phần nâng cao tính minh bạch, lành mạnh của các giao dịch dân sự

Xem thêm: Danh sách văn phòng công chứng tại quận Hoàn Kiếm

Đây là biểu hiện rõ nét của vai trò phòng ngừa tranh chấp và vi phạm pháp luật của hoạt động công chứng.

8. Kết luận

Từ chối công chứng khi có căn cứ cho rằng giao dịch nhằm trốn thuế là yêu cầu tất yếu trong bối cảnh tăng cường quản lý thuế và minh bạch hóa giao dịch dân sự. Khi có dấu hiệu trốn thuế khi công chứng, công chứng viên không thể chỉ dừng lại ở việc kiểm tra hình thức hợp đồng, mà phải xem xét bản chất và mục đích thực sự của giao dịch. Việc từ chối công chứng trong trường hợp này không cản trở quyền giao dịch hợp pháp, mà là biện pháp bảo vệ trật tự pháp luật và lợi ích công cộng.

Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!

Các bài viết liên quan:

>>> Công chứng giấy ủy quyền nhận tiền thay người ở nước ngoài

>>> Khi nào cần công chứng văn bản từ chối nhận di sản?

>>> Các ngôn ngữ phổ biến trong dịch thuật công chứng hiện nay

>>> Văn phòng công chứng Hà Nội có đội ngũ công chứng viên giàu kinh nghiệm

>>> Công chứng tặng cho nhà đất giữa cha mẹ và con cần giấy tờ gì?

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.