Ủy quyền người khác lập văn bản từ chối nhận di sản được không?
Trong thực tế, không phải người thừa kế nào cũng có điều kiện trực tiếp đến tổ chức hành nghề công chứng để lập văn bản từ chối nhận di sản. Vì vậy, nhiều người đặt câu hỏi: “Có thể ủy quyền người khác lập văn bản từ chối nhận di sản không?”. Việc ủy quyền trong lĩnh vực này liên quan trực tiếp đến quyền nhân thân và ý chí của người thừa kế, nên cần hiểu đúng quy định pháp luật để tránh rủi ro làm cho văn bản bị vô hiệu. Bài viết dưới đây sẽ phân tích rõ quy định mới nhất, căn cứ pháp lý và ví dụ thực tế để làm sáng tỏ vấn đề này.
1. Căn cứ pháp lý về ủy quyền lập văn bản từ chối nhận di sản
Các quy định liên quan được nêu trong các văn bản pháp luật hiện hành:
Bộ luật Dân sự 2015: Điều 563, 564 về hợp đồng ủy quyền; Điều 620 về quyền từ chối nhận di sản.
Luật Công chứng 2014, Điều 56, 59 quy định về công chứng hợp đồng, giao dịch và hiệu lực của văn bản công chứng.
Nghị định 29/2015/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết Luật công chứng.
Theo Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015:
“Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, nhưng việc từ chối phải được thể hiện bằng văn bản, có công chứng hoặc chứng thực và phải thực hiện trước thời điểm phân chia di sản.”
Còn theo Điều 563 Bộ luật Dân sự 2015:
“Hợp đồng ủy quyền là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên được ủy quyền có nghĩa vụ thực hiện công việc nhân danh bên ủy quyền.”
Tuy nhiên, pháp luật cũng quy định những việc mang tính chất nhân thân đặc biệt không được ủy quyền, ví dụ như: lập di chúc, kết hôn, ly hôn, nhận con nuôi, và từ chối nhận di sản.
2. Có được ủy quyền lập văn bản từ chối nhận di sản hay không?
2.1. Tính chất nhân thân của việc từ chối nhận di sản Hành vi từ chối nhận di sản là biểu hiện của ý chí cá nhân, mang tính nhân thân cao. Đây là quyền pháp lý chỉ người thừa kế mới được thực hiện, không thể thay thế bằng ý chí của người khác.
Theo hướng dẫn thực tiễn và áp dụng của các Phòng công chứng, văn bản từ chối nhận di sản không được ủy quyền cho người khác ký thay hoặc lập thay. Công chứng viên chỉ chứng nhận khi người từ chối trực tiếp có mặt, ký và xác nhận tự nguyện.
2.2. Trường hợp ngoại lệ: ủy quyền thực hiện thủ tục hành chính liên quan Người thừa kế có thể ủy quyền cho người khác nộp hồ sơ, nhận kết quả hoặc giao nộp giấy tờ liên quan đến việc từ chối di sản, nhưng không thể ủy quyền người đó lập hoặc ký văn bản từ chối. Ví dụ: Bà A có thể lập sẵn văn bản từ chối nhận di sản có công chứng, sau đó ủy quyền cho ông B đến văn phòng công chứng hoặc cơ quan có thẩm quyền nộp lại văn bản này trong thủ tục khai nhận di sản.
Tóm lại, chỉ việc thực hiện thủ tục hành chính có thể ủy quyền, còn ý chí từ chối nhận di sản thì không thể ủy quyền.
>>> Xem thêm: Tại sao Dịch vụ sổ đỏ lại quan trọng trong giao dịch bất động sản?
3. Hậu quả pháp lý nếu ủy quyền lập văn bản từ chối nhận di sản trái quy định
Nếu một người ủy quyền cho người khác lập hoặc ký thay văn bản từ chối nhận di sản, thì văn bản này:
Không có giá trị pháp lý vì người ký không phải là người có quyền thừa kế thực sự;
Có thể bị Tòa án tuyên vô hiệu theo Điều 117 và Điều 122 Bộ luật Dân sự 2015 do vi phạm điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự (ý chí tự nguyện và chủ thể hợp pháp);
Nếu gây thiệt hại cho người khác, có thể phát sinh trách nhiệm bồi thường hoặc trách nhiệm hình sự nếu có yếu tố gian dối, giả mạo.
Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015 quy định hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu:
“Giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập.”
Như vậy, nếu văn bản bị tuyên vô hiệu, việc từ chối coi như chưa từng tồn tại, và người thừa kế vẫn được xem là chưa từ chối di sản.
4. Ví dụ minh họa thực tế
Ví dụ: Ông X qua đời, để lại nhà đất cho hai con là chị A và anh B. Do đang sinh sống ở nước ngoài, chị A ủy quyền cho bạn mình tại Việt Nam “làm và ký văn bản từ chối nhận di sản thay”. Công chứng viên phát hiện nội dung ủy quyền trái luật nên từ chối chứng nhận. Sau đó, chị A gửi văn bản từ chối nhận di sản có chứng thực của Lãnh sự quán Việt Nam tại nước sở tại. Văn bản này được chấp nhận và có giá trị pháp lý đầy đủ.
Phân tích: Trường hợp trên cho thấy, hành vi ủy quyền lập hoặc ký văn bản từ chối di sản bị từ chối vì vi phạm tính nhân thân của quyền này. Tuy nhiên, người ở xa có thể tự lập văn bản tại nơi mình cư trú (trong hoặc ngoài nước), miễn là được công chứng hoặc chứng thực hợp pháp.
Từ những phân tích trên có thể khẳng định, ủy quyền lập văn bản từ chối nhận di sản là không được phép theo quy định pháp luật hiện hành. Hành vi từ chối phải do chính người thừa kế tự thể hiện ý chí bằng văn bản, có công chứng hoặc chứng thực hợp lệ. Người thừa kế chỉ được ủy quyền cho người khác thực hiện việc nộp hồ sơ hoặc nhận kết quả trong quá trình giải quyết thừa kế, chứ không thể ủy quyền về nội dung “từ chối nhận di sản”.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
