Trong quá trình công chứng văn bản khai nhận hoặc thỏa thuận phân chia di sản, không ít trường hợp người thừa kế thay đổi ý chí và quyết định “từ chối di sản”. Việc từ chối nhận di sản ngay khi thủ tục công chứng đang được thực hiện đặt ra nhiều vấn đề pháp lý liên quan đến hiệu lực ý chí, trình tự xử lý và trách nhiệm của công chứng viên. Nếu không thực hiện đúng quy định, văn bản công chứng có thể bị vô hiệu hoặc phát sinh tranh chấp kéo dài. Bài viết dưới đây phân tích toàn diện cách xử lý trường hợp từ chối di sản khi đang công chứng theo pháp luật Việt Nam hiện hành.
>>> Xem thêm: Giải đáp: Có thể công chứng giấy ủy quyền tại bất kỳ văn phòng công chứng nào không?
1. Quyền từ chối nhận di sản của người thừa kế
Theo “Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015”, người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác. Quyền từ chối nhận di sản là quyền nhân thân gắn với ý chí tự nguyện của người thừa kế và được pháp luật bảo vệ.
Việc từ chối di sản có thể được thực hiện:
-
Trước khi tiến hành công chứng;
-
Trong quá trình công chứng;
-
Sau khi mở thừa kế nhưng trước thời điểm phân chia di sản.
2. Từ chối di sản khi đang công chứng là gì?
“Từ chối di sản khi đang công chứng” được hiểu là trường hợp người thừa kế đã tham gia thủ tục công chứng văn bản khai nhận hoặc phân chia di sản nhưng chưa ký văn bản công chứng, sau đó bày tỏ rõ ràng ý chí không nhận phần di sản của mình.
Tại thời điểm này, văn bản công chứng chưa phát sinh hiệu lực, nên việc từ chối di sản vẫn có giá trị pháp lý nếu đáp ứng đầy đủ điều kiện luật định.
3. Điều kiện hợp pháp của việc từ chối di sản
Để việc từ chối di sản trong quá trình công chứng được công nhận hợp pháp, cần đáp ứng các điều kiện sau:
-
Việc từ chối được thể hiện bằng văn bản;
-
Ý chí từ chối là tự nguyện, minh mẫn, không bị ép buộc;
-
Không nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản;
-
Thực hiện trong thời hạn luật định.
Theo “Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015”, văn bản từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và có thể được công chứng hoặc chứng thực.
>>> Xem thêm: Những trường hợp bị từ chối hồ sơ dù có thuê dịch vụ sang tên sổ đỏ
4. Trình tự xử lý của công chứng viên khi có người từ chối di sản
4.1. Ghi nhận ý chí từ chối di sản
Khi người thừa kế tuyên bố từ chối di sản trong quá trình công chứng, công chứng viên có trách nhiệm:
-
Dừng việc ký kết văn bản đang soạn thảo;
-
Yêu cầu người từ chối lập văn bản từ chối nhận di sản riêng biệt;
-
Giải thích rõ hậu quả pháp lý của việc từ chối.
Theo “Điều 7 Luật Công chứng 2014”, công chứng viên phải bảo đảm người yêu cầu công chứng hiểu rõ quyền, nghĩa vụ và hậu quả pháp lý của giao dịch.
4.2. Điều chỉnh lại nội dung văn bản công chứng
Sau khi có văn bản từ chối di sản hợp pháp:
-
Phần di sản của người từ chối được xử lý theo quy định của pháp luật thừa kế;
-
Văn bản khai nhận hoặc phân chia di sản phải được chỉnh sửa lại cho phù hợp;
-
Trường hợp cần thiết, thủ tục niêm yết công khai có thể phải thực hiện lại.
>>> Xem thêm: Hướng dẫn chi tiết thủ tục công chứng mua bán nhà cho người lần đầu
5. Hệ quả pháp lý của việc từ chối di sản
Theo “Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015”, người từ chối di sản được coi là không phải là người thừa kế, và phần di sản đó được xử lý như sau:
-
Nếu thừa kế theo di chúc: phần di sản được chia cho người thừa kế khác theo nội dung di chúc hoặc theo pháp luật;
-
Nếu thừa kế theo pháp luật: phần di sản được chia cho những người thừa kế cùng hàng còn lại.
Việc từ chối di sản không làm phát sinh nghĩa vụ tài chính đối với người từ chối, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
6. Trường hợp từ chối di sản không được chấp nhận
Công chứng viên có quyền không chấp nhận việc từ chối di sản trong các trường hợp:
-
Có căn cứ cho thấy việc từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ trả nợ;
-
Người từ chối không có đầy đủ năng lực hành vi dân sự;
-
Việc từ chối không được thể hiện bằng văn bản hợp lệ.
Theo “Điều 44 Luật Công chứng 2014”, công chứng viên được quyền từ chối công chứng nếu việc yêu cầu công chứng vi phạm pháp luật hoặc có dấu hiệu tranh chấp.
7. Rủi ro pháp lý nếu xử lý không đúng khi từ chối di sản
Nếu việc từ chối di sản trong quá trình công chứng không được xử lý đúng trình tự, có thể dẫn đến:
-
Văn bản công chứng bị tuyên vô hiệu;
-
Phát sinh tranh chấp giữa các đồng thừa kế;
-
Trách nhiệm pháp lý của công chứng viên;
-
Khó khăn trong đăng ký sang tên tài sản thừa kế.
Theo “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên.
8. Một số lưu ý thực tiễn cho người thừa kế
-
Cân nhắc kỹ hậu quả pháp lý trước khi tuyên bố từ chối di sản;
-
Nên lập văn bản từ chối di sản và công chứng ngay tại thời điểm làm thủ tục;
-
Trường hợp có nghĩa vụ tài chính liên quan, cần tham vấn luật sư;
-
Không nên thỏa thuận miệng về việc từ chối di sản trong quá trình công chứng.
Kết luận
Việc từ chối di sản khi đang công chứng là quyền hợp pháp của người thừa kế nhưng phải được thực hiện đúng hình thức và trình tự pháp luật quy định. Công chứng viên đóng vai trò then chốt trong việc ghi nhận ý chí, giải thích hậu quả pháp lý và điều chỉnh hồ sơ công chứng phù hợp. Xử lý đúng ngay từ đầu không chỉ bảo đảm giá trị pháp lý của văn bản công chứng mà còn hạn chế tối đa các tranh chấp thừa kế phát sinh về sau.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Các bài viết liên quan:
>>> Tách thửa đất do Nhà nước quản lý: Ai được phép làm?
>>> Tranh chấp đất liền kề: thủ tục đo đạc và xác minh mốc giới
>>> Công chứng văn bản chấm dứt hợp đồng chấm dứt hợp tác kinh doanh
>>> Văn phòng công chứng Hà Nội hướng dẫn công chứng hợp đồng bảo lãnh vay vốn
>>> Chi tiết bảng phí công chứng theo từng giá trị tài sản giao dịch
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà
- Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
- Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
- Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội
- Hotline: 0966.22.7979
- Email: ccnguyenhue165@gmail.com
